Borsada Short Selling (Açığa Satış)

Çok yakında, uyguladığım bir short stratejisi ile ilgili ayrıntılı bir bülten hazırlayacağım. Ancak ondan önce short pozisyon hakkında genel bir bülten hazırlamak istedim.

Son aylarda neredeyse sadece short temelli stratejiler uyguladığım için, shortlama ilgili bir ayrıntılı bülten hazırlamadan zaten olmazdı.

Shortlamak Nedir?

Short, bir enstrümanın fiyatının düşeceğine dair spekülasyon yapmaktır, onun fiyatının düşmesini bekleyerek pozisyon açmaktır. Bir enstrümanın fiyatının yukarı çıkmasını beklenildiğinde alınır ve fiyat yukarı çıktığında hedef kara ulaşınca da satılır. Aynı şekilde, bir estrümanın fiyatının düşeceği bekleniyorsa da satılır ve fiyat beklenildiği gibi düşünce geri alınarak kar sağlanır. Daha önceden alınmamış, sahip olunmayan bir enstrüman nasıl satılır sorusu akla gelebilir.

Genel olarak borsalarda işlem yapmaya olanak sağlayan brokerlar (aracı kurumlar), sahip olunmayan ürünün satılmasına da olanak sağlar. Bu da teknik olarak, tradera satmak istediği kadar ürünün ödünç verilmesi (borrow) şeklinde olur. Hisse satıldığında bakiyenin para birimi değeri, short fiyatı çarpı hisse miktarı kadar artar. Ancak toplam bilançoda eksi değerde hisse senetleri portfolyoda durur o nedenle net değer bu kadar artmaz. Pozisyon kapanırken geri alış yapılacağı için bu para birimi değeri de tekrar düşecektir.

Örnekle açıklayayım. Bir trader 170 dolardan 100 tane XYZ hissesi satarsa istiyorsa, artık portfolyosunda -100 XYZ hisse senedi vardır ve bu eksi haneye yazılır (bu aslında bir nevi brokera borçtur). Bu satış sonunda bakiyenin dolar miktarı 17000 dolar kadar artmıştır. Eğer beklenildiği gibi XYZ düşer ve 150 dolardan pozisyon kapatılırsa, yani 150 dolardan 100 XYZ hisse senedi geri alınırsa, bakiyenin dolar miktarı haliyle 15000 dolar azalır. Başta short pozisyondan 17000 dolar artan bakiye, pozisyonu kapandıktan sonra 15000 dolar azaldı, sonuç olarak 2000 dolar kar edilmiş oldu. Başka bir hesapla, hissenin fiyatı 20 dolar düştü, 100 adet hisse shortlanmıştı, böylece 20 dolar x 100 hisse = 2000 dolar kar edildi.

Short Pozisyonda Kar / Zarar

Short pozisyonlarda fiyatın aşağı inmesi beklendiği için, fiyat düştükçe pozisyonun karı artacaktır. Bir hisse senedinin fiyatı teknik olarak en çok 0’a düşebileceği için short pozisyondan da teknik olarak en çok 100% kar edilebilir. Short pozisyonu kapatmak için, hisse senedini tekrar satın almak gerekir. Bir ürünü satın alabilmek için, talebin karşılığı olacak arz olması gerekir. 0’dan ürün satmak çok gerçekçi olmayacağından (öyle olduğunu var sayıyorum) 100% kar etmek imkansıza çok yakındır.

Short pozisyonlar masraflıdır. Gün içinde short etmek için short lokasyon ücreti (bu da birazdan açıklanacak) olmasa bile, açık pozisyonları bir sonraki güne taşımak çoğunlukla ücretlidir. Bu da short pozisyonların handikaplarından biridir. Bu nedenle short pozisyonlar çok uzun süre açık tutulmak istenmeyebilir.

Short pozisyonda fiyat düştüğü sürece endişelenecek bir durum aslında yok denilebilir. Aç gözlülüğü bir kenara bırakıp, stratejinin belirttiği yerde pozisyonu kapatıp karı almalıdır. Ancak fiyat düşmüyor ve çıkıyorsa pozisyon zarara girer. Nasıl ki long pozisyonlarda yani bir ürün satın alındığına, çıkacağı fiyatın bir limiti yoksa, talep arttıkça fiyat durmadan yukarı gidebiliyor ve kar sonsuz olabiliyorsa teknik olarak short pozisyonun da riski yani kaybı sonsuzdur. Yani fiyat yukarı çıktıkça zarar ediliyorsa, fiyat da durmadan yukarı çıkıyorsa durmaksızın zarar artar. Ancak trading hesaplarındaki miktarlar sınırlı olduğu için, kaybedilecek miktar sonsuz değil trading hesap bakiyesi kadardır.

Tekrar örnekle açıklayayım. Önceki örnekteki gibi 170 dolardan 100 XYZ hissesi shortlandığını varsayalım. Pozisyon, hissenin her 1 dolarlık fiyat artışında 100 dolar kaybeder, zira 100 tane hisse shortlanmıştır. Fiyat 10 dolar artarsa pozisyon 1000 dolar zarara girer, ve böyle devam eder. Ta ki zarar, hesap bakiyesindeki miktar ile eş veya bir miktar daha az ise (ne kadar az olduğu brokera göre değişir), broker bu pozisyonu otomatik kapatır. Eğer bu pozisyon kapanmazsa, zarar bakiyeden daha fazla olacaktır. Traderın hesabına daha çok para yatırması gerekir. Brokerlar bu riski almayıp bu durumlarda pozisyonları otomatik kapatırlar. Örneğe dönersek, hesapta 2000 dolar varsa zarar 2000 dolara yaklaştığında yani hisse fiyatı 20 dolara yakın arttığında, hesap bakiyesi açık pozisyonlarla birlikte neredeyse sıfırlanmış olur ve pozisyon otomatik olarak broker tarafından kapanır. Hesapta 5000 dolar olsaydı, hesap bakiyesi eksi yöndeki 50 dolara yakın bir hareketi tolere edebilirdi ancak risk de gene bakiye kadar olurdu. Yani short pozisyonlarda maksimum risk bakiye ne kadar fazlaysa risk de o kadar fazladır.

Yukarıdaki örnek pozisyon başına riskin önceden belirlenmediği, bir stop/loss (zarar/kes) noktasının olmadığı durumlarda gerçekleşebilir. Eğer ki fiyat şu kadar artacağı zaman pozisyonun kapatılacağı belirlenir ve fiyat oraya geldiğinde de manuel veya öncesinden bir emir aracılığıyla (hard stop) pozisyon kapatılırsa, bakiyedeki miktarın tümü değil, yalnızca önceden belirlenmiş miktar riske edilmiş olur. Aynı örnekle açıklamak gerekirse 500 dolar riske etmek istiyorsak, 5 dolarlık bir artış sonunda pozisyonun kapatılması gerekir, zira 100 hisse shortlamıştık. 175 dolara stop emri koyarak riskimizi 500 dolara sabitleyebiliriz (fiyat kaymalarını - slippage- göz ardı ediyorum).

Short pozisyonlarda hard stop denilen önceden belirlenen zarar kesme emirleri çok elzemdir. Bunlar uzun vadede bakiyeyi kurtarır. Stop emrine gerek yok olmadığı düşünülüp, fiyat oraya geldiğinde manuel kapatma planlanırsa, en ufak bir tereddüt kaybı arttıracaktır. Tereddütler tereddütleri tetikleyeceği için kayıp gittikçe artıp, planlanmayan bir boyuta ulaşabilir hatta örnekteki gibi bakiyenin hepsinin kaybına kadar gidebilir. Hard stop özellikle short pozisyonlarda bakiyeyi kurtarır. Bu nedenle short pozisyon açma durumunda stop/loss emri kesinlikle ihmal edilmemelidir.

Kolay shortlanmayan Hisseler (Hard To Borrow)

Bir hisseyi shortlayabilmek için, onu ödünç ya da borç almak gerektiğini belirttim. Bunu da brokerlar traderlara aslında sağlıyorlar. Ancak bu her hisse senedi için geçerli değil. Her zaman her hisse senedi shortlanabilir denilemez. Öncelikle piyasada yaygın trade edilen, arzı yüksek olan ve bunları gün içersinde shortlamak için ekstra bir ücret ödemeye gerek olmayan hisselere easy to borrow (ödünç alması kolay veya ben kolay shortlanabilen diyorum) hisseler denir. Hatırlatmak isterim ki, piyasa derken bu bültenin yoğunlaştığı en yaygın Amerikan hisse senedi borsaları olan Nasdaq ve NYSE’den bahsediyorum. Easy to borrow adından anlaşıldığı gibi anında shortlanabilir hisselerdir. Brokerda fiyat ve miktarı seçilip direk sell ya da short emri vererek bu hisseleri shortlanabilir.

Ne yazık ki, işlem gören binlerce hissenin hepsi bu şekilde kolaylıkla shortlanmaz. Bunların shortlanabilmesi için brokerdan ödünç alınması gerekir. Brokerın bu hisseleri ödünç verebilmesi için ya kendi sahip olmalıdır ya da gene başka bir aracı kurumdan ödünç almalıdır. Bu durumda arzı yüksek olmayan hisseleri çoğu broker shortlatmaz. Bunlara hard to borrow (ödünç alınması zor veya ben kolay shortlanmayan diyorum) hisseler denir. Brokerlar genellikle envanterinde bulunan ve shortlamaya izin verdikleri hisseleri ve miktarlarını önceden açıklarlar.

Bazı brokerlar pozisyonlamalarını daha çok short sellinge yapmışlardır. Yani müşteri olarak short selling yapan traderları hedef alırlar. Bu nedenle bu tip brokerlar, diğer çoğu brokerda hard to borrow olan hisseleri ödünç verirler. Ancak bunu bir ücret karşılığında yaparlar. Bu brokerların platformlarından kaç adet hisse senedi shortlamak istenirse öncelikle bu kadar hisse mevcut mu diye sorulur, mevcutsa bu kadar hisse senedini shortlamak üzere talep edilir yani locate edilir. Short locate fee denilen hisse başına sunulan fiyatı kabul edilmesi halinde, talep edilen kadar hisse senedi gün sonuna kadar ödünç verilmiş olur. Bu sayıda hisse senedi ile, gün sonuna kadar short pozisyon açılabilir, kapatılabilir ve gün kapanışına kadar tekrar açılabilir. Olur da gün sonuda short pozisyon kapatılmazsa overnight fee denilen ekstra gecelik short pozisyon tutma ücreti ödenir. Bu ücretin de ne kadar olduğu brokerın platformundan veya web sitesinden öğrenilebilir.

Short Lokasyon Ücreti (Short Location Fee)

Brokerlar hisse senedi ödünç verme üzerinden de para kazanırlar. Bu nedenle, short locate fee denilen, ödünç alma ücreti brokerdan brokera farklılık gösterir. Bu tip brokerların sayısı zaten çok fazla değildir. Hatta Türkiye’de ikamet eden bir trader için bu sayı daha da azdır, o nedenle fazla zaman almayacak araştırmayı yapmakta fayda vardır. Bu brokerlardan bir tanesi de Tradezero’dur. Tradezero, short locate feeleri pahalı olan bir brokerdır. Daha uygun alternatif olarak Cobra Trading söylenebilir. Brokerların artıları ve eksileri vardır, hesap açmadan önce, trading stratejisi ve isteklere göre araştırma yapmalıdır. Eğer short stratejisi uyguluyorsanız short locate feelere öncelik vermek tavsiye edilir. Short locate feeleri anlık değişiklik gösterir. Hisseyi shortlamaya talep artınca haliyle short locate feeler de artabilir.

Örnek olarak 30 Nisan 2024 tarihinde premarkette en hareketli hisse olan CYCC’nin hisse başına short locate fee’si Tradezero adlı brokerda aşağıda görüldüğü gibi 0.1185 dolardır.

Hisse senedinin son 20 dakika içersinde 2.20 - 2.40 dolar aralığında hareket ettiğini varsayarsak, bu ücret aşağı yukarı %5’e denk geliyor. Olur da bu miktarı ödemeye karar verilirse, hisse başına %5 ödenmiş yani pozisyona %5 zararla girilmiş olur. Bu pozisyonun net kara geçebilmesi için en azından %5 düşmesi gerekir, ki işlem masraf ve komisyonlarını dahil edildiğinde bu yüzde daha da artmalıdır. Short pozisyonların özellikle hard to borrow hisselerin shortlanmalarının dezavantajı, bu ekstra masraftır. Short stratejiler trade edilecekse, bu stratejiler planlanırken bu masraflar göz önüne alınmalıdır. Ben short locate feesi %3’ten daha pahalı olan hisseleri shortlamamaya çalışıyorum.

Bülteni yazarken ilerleyen saatlerde yukarıka örneğini verdiğim CYCC hissesinin short locate fee’si 0.2160 dolara çıkmıştı.

Hissenin o andaki fiyatı 2.46 dolardı. %8.7’si gibi korkunç bir ücret oranına denk geliyor.

Açığa Satış Kısıtlaması (Short Selling Restriction -SSR)

Short sellingden bahsederken short selling restriction (SSR) olan açığa satış kısıtlaması kuralından bahsetmeliyim. Eğer bir hisse senedi bir önceki günün kapanış fiyatının %10 altına düşerse SSR kuralı aktive olur ve tekrar o fiyata çıkana kadar aktif kalır. Bu kural aktif olduğu sürece piyasa emirleri (market order) ile hisseyi shortlamak mümkün değildir. Yani şu anki fiyattan değil, şu anki alış fiyatının üstündeki bir fiyattan ancak shortlanabilir (uptick rule). 2010 yılında ABD’nin sermaya piyasalarını düzenleyen kurumu US Securities and Exchange Commision (SEC) tarafından koyulan bu kuralın amacı, bir önceki günden sonra zaten düşmüş olan hisseye şiddetli short talebi olup da hissenin çok hızlı düşüşünü engellemektir.

Bu kuralın aktif olduğu genellikle broker tarafından belirtilir. Bazı brokerlar SSR, bazı brokerlar CB, şeklinde bir ibare koyarlar.

Buna benzer bir düzenleme yukarı doğru harekette yoktur.

Short selling ile ilgili tüm düzenlemelere, ABD’nin sermaya piyasalarını düzenleyen SEC’in web sitesinden bu linke tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Short Squeeze (Kısa Pozisyon Sıkışması)

Short squeeze yani kısa pozisyon sıkışması, fazlasıyla shortlanmış bir hisse senedinin fiyatının ani yükselmesi olarak açıklanabilir. Çeşitli temel ya da teknik sebeplerden dolayı, öncelikle fiyatı düşmüş bir hissede, o hisseyi elden çıkartanların yanı sıra, short pozisyon almış olanların da rolleri olma ihtimali yüksektir. Herhangi bir sebepten ötürü fiyatı önce düşmüş bir hissenin fiyatı artmaya başladığında, short pozisyonda olanlar pozisyonlarını daha fazla zarar etmemek için kapatmak durumunda kalırlar. Short pozisyon kapatmak alış yapmak demek ve daha fazla alış yapmak fiyatın yükselmesi demek olduğu için, short pozisyonlar kapandıkça fiyat daha da artar. Fiyatın hızlı artması ile beraber talebin artması ile alış yapmak isteyenler de bunlara dahil olur ve fiyat artışı daha da hızlanır. Fiyat arttıkça short pozisyonlar gerek stop/losslar ile manuel olarak gerek brokerların marjin call veya likidasyon baskısından ötürü kapanmaya devam eder ve fiyat gittikçe parabolik olarak yükselir. Böylece short squeeze oluşur.

Yakın zamanın meşhur short squeeze’i Gamestop’tur, Netflix’te belgesi bile vardır.

Shortlamanın risklerinden bir tanesi de short squeezedir. Bu nedenle short pozisyonlar yakından takip edilmeli ve herhangi bir sıkışma belirtisinde hemen pozisyonu kapatıp zararı sınırlamalıdır.

Short Float ve Short Interest

Artık bu bülteni düzenli okuyanlar aşina olmuşlardır, float bir hissenin marketteki alınıp satılabilen hisse senedi sayısıdır, yani kısaca arzdır. Bu floatun içersinde mevcut short edilmiş hisselerede short float denilir. Bu short edilmiş hisselerin, toplam floata oranı da short interest olarak adlandırılır.

Short float veya short interest, o hisse ile ilgili görüşler hakkında fikir verebilir. Short float veya interest yüksekse, hisse fiyatının düşeceğine dair inanç yüksek anlamına gelebilir. Short interesti yüksek olan hissede short pozisyonların aniden kapatılması fiyatta ani yükselme meydana getirebilir, bu da short squeeze’e kadar gidebilir. Short pozisyon açarken short float ve short interest verilerine dikkat edilmesinde, uzun vadede bu verilerin stratejiyi nasıl etkilediğinin kontrol edilmesinde fayda vardır.

Big Short

Son olarak, bir nevi short pozisyon ile ilgili Big Short” adlı harika filmi paylaşmak isterim. Micheal Lewis’in aynı isimli kitabından uyarlanan gerçek hikayeye dayanan film 2008 yılındaki emlak balonunu, onun nasıl patlayacağını öngören ve ona göre pozisyon alan bazı tradeları anlatıyor. Bunları anlatırken bankacılık, finans sistemi ve değerlendirme kuruluşlarına göndermeler yapıyor. Kitabını okumadım, ancak filmi bir kaç defa izledim. Eminim kitap da çok güzeldir. En azından filmin izlenmesini tavsiye ederim.

Her Bültene Bir Trade

Her bültene koymaya çalıştığım bu bölüm aslında bültenin en eğlenceli bölümü olabilir. Bültene tradele başlarsam daha mı iyi olur diye düşünüyorum. Varsa fikir paylaşırsanız sevinirim.

Kazanan tradeleri paylaşmak aslında çok zevkli, ancak gerçekte hep kazanılmadığı için istediğim gibi hareket etmeyen tradeleri paylaşmayı daha çok tercih ediyorum. 30 Nisan 2024 tarihinde CYCC hissesindeki premarkette başlayan (lokal saat 07:14) ve neredeyse kapanışa(lokal saat 15:24) kadar devam eden pozisyonu aşağıda görebilirsiniz. Sağ tıklayıp yeni sekmede açıp yorumları daha rahat okuyabilirsiniz.

Grafiğin ortasında görülen büyük mum (candle) ve fitillerini (wick) dikkate almayın, onlar Trade Reporting Facility tarafından önceden gerçekleşmiş sonradan tahtaya eklenen tradeler. Bu veriler market esnasında tradeleri etkilemiyor ancak chartların dengesini gördüğünüz gibi bozuyor. Marketi izlerken fiyat abartı oynadığı zaman, level 2 yani alış ve satış fiyat taleplerinin paralel gitmediğini görürsek, bunlar o tipte verilerdir.

Bu trade öncesinde yükselmiş ve yükselişi tamamlayıp artık düşüşe geçen hisseleri shortlamaya dayalı olan bir trading stratejisine ait bir trade. Bu stratejiyi ayrıtıları ile bir sonraki bültende paylaşacağım.

Satış emri tarayıcım tarafından 2.05 dolardan gelmiş.

Ortalamada yalnızca 3 centlik bir iniş yani %1.41 lik bir hareket yakalayabilmişim.