Day Trading için Kaynaklar

Trading Plan #3

Hedefe doğru giden yolda kaynakları iyi değerlendirmek gerekir.

Day tradingde kaynaklar;

• para,

• eğitim/bilgi/tecrübe,

• teknik donanım ve alt yapı,

• aracı kurum (broker),

• hisse senedi tarayıcı (stock scanner),

• simulasyonlar,

• diğer traderlar

olarak sıralanabilir. Bunları ayrıntılı inceleyelim. Bu kaynakların çoğu aynı zamanda day tradingde kullanılan araçlardır. Bunlarla ilgili ayrıntıları Araçlar sayfasında zaman içerisince güncellenerek görebilirsiniz.

Para / Sermaye

Gerçek para olmadan da trade etmek simulasyon programlarında mümkündür. Buna birazdan değineceğim. Gerçek para kazanmak için gerçek paraya ihtiyaç vardır. Ne kadar para ile day trading yapılabilir veya başlanabilir? Teknik olarak 500 dolar ile de başlanılabilir. Bu miktar kulağa az geliyor, bunun nasıl mümkün olduğunu aracı kurumlardan bahsettiğim bültende açıklayacağım. Üst sınırda kişinin serveti ve risk iştahı ile ilgilidir. Yani miktar da çok kişiseldir.

Yatırımla ilgili genel tavsiye, yatırım miktarının kaybetmekten korkulmayan, kaybı hayatı hiç bir şekilde etkilemeyecek olan miktar olmalıdır. Ancak day tradingi bir yatırım aracı değil bir meslek olarak ele aldığımız için, buradaki başlangıç miktarı bir sermaye olarak düşünmek gerekir. 10 000 dolarlık bir sermayeniz olduğu bunun hepsiyle day tradinge başlamanız gerektiği anlamına gelmez. Sermaye ne kadar olursa olsun, tecrübe sahibi olmadan pozisyon miktarını büyütmemek gerekir. Risk yönetimini öğrenip becermeden bakiyeyi arttırmamalıdır. Pozisyon büyüklüğü ve risk yönetiminden ileriki bültenlerde sıklıkla bahseceğim. Şimdilik odaklanılacak olan, yeterince tecrübe kazandıktan sonra nihai hedefe doğru ne kadar sermayeye ihtiyaç olduğudur.

Sermayeye göre mi hedef, hedefe göre mi sermaye belirlemeli? Bunun cevabı maalesef değişir. Eldeki miktara göre hedefler belirlenebilir. Büyük bir hedefiniz mevcut ve bu hedefe ulaşmak için gerekli miktara sahip değilseniz, bu hedefe nasıl ulaşacağınızı bir trading (business) plan ile yatırımcılara sunup yatırım toplayabilirsiniz. Bu da gene risk iştahına, iş yapma yöntemine göre yani kişiye göre değişir. Ne şekilde olursa olsun day tradinge başlamadan önce ne kadar para miktarı ile başlanacağı belli ve bu miktarın hedef ile aynı orantı ve yönde olmalıdır.

Eğitim / Bilgi / Tecrübe

Her uğraşta olduğu gibi day tradingde de başlamadan önce ögrenilmesi gerekenler vardır. Bunlara aslında sanıldığı kadar da çok değildir. İyi bir grafik okuma becerisi muhakkak olmalıdır. Bunun dışında işlem yapılan marketin dinamiklerini öğrenmek gerekir. Örneğin, Amerikan borsalarında farklı devre kesiciler (circuit breaker halt) vardır. Ya da hisse senedi bölünmeleri (stock split) day tradingde aktiviteyi arttırabilir. Tape ( Time and Sales - Türkçe’sinin tahta olduğunu sanıyorum) okumanın day tradingde faydası çoktur. Bu örnekler arttırılabilir.

Bunun gibi öğrenilmesi gerekenlerin tümüne tek seferde nereden ulaşılacağına dair ne yazık ki bir önerim yok. Hedefim bu bültenlerle beraber gereken bilgilerim tümünü sağlayabilmek.

Nasdaq, NYSE gibi Amerikan borsaların sayfalarından işleyiş ile ilgili bilgilere ulaşılabilir. İlgili hisse senetlerinin raporları takip edilebilir. Marketlerle ilgili farklı haber sayfaları kanalları takip edilebilir. Sonuç itibariyle internette her türlü bilgiye erişmek mümkün. Kendi kullandığım kaynakları olabildiğince bültenlerimde paylaşıyor olacağım. Daha da ayrıntı istiyorsanız iletişime geçebilirsiniz.

Day tradingde en iyi eğitim tecrübe ile oluyor denilebilir. Trading esnasında gelişen olaylar sayesinde dinamikler öğrenilip, gereken bilgilere ulaşılıyor. Şöyle güzel bir soru sorulabilir; trade etmeye başlamak için yeterince tecrübeye sahip olduğumuzu nasıl anlayacağız? Bence asla yeterli tecrübeye sahip olmayacağız. Ancak uzun vadede pozitif sonuçlar alabilmek için, öncelikle işlem yapmaya başlamadan önce marketi izlemek, sonra simulasyon tradeleri yapmak ve daha sonrasında da ufak miktarlarla gerçek para ile trade etmeye başlayıp daha sonra pozisyonları büyütmek doğru bir ilerleyiş olabilir.

Teknik Donanım ve Altyapı

Day trading için hızlı bir internet bağlantısı, güçlü bir bilgisayar, kişisel isteğe göre de bir kaç monitör gereklidir. Farklı araç, gereçler, donanımlar kullanılabilir. Ama asıl gerekli olan güçlü bir bilgisayarla beraber hızlı ve stabil bir internet bağlantısıdır.

Bilgisayarın teknik detaylarına girmeye pek gerek yok. İyi bir işlemci, yüksek bellek ve fazla monitör kullanılacaksa iyi bir grafik kartı gerekli olabilir.

Aracı Kurum (Broker)

Aracı kurum banka olarak görülebilir. Nasıl ki bankaları kullanarak çeşitli yatırım enstrümanlarını alıp satabiliyoruz, aracı kurumların yani brokerların da sağladığı budur. Ancak day tradingde kullanacak brokerların teknik alt yapıları bankalardan çok daha gelişmiştir.

Broker seçerken day trading tipi ve stratejisi göz önüne alınmalıdır. Örneğin; Amerikan borsalarında day trading yapmak için hızlı ve anında alış ve satış yapabilecek platforma ihtiyaç vardır. Normalde Türkiye borsalarında hisse senedi alış/satışı sağlayan firmalar bunu sağlamıyorlar. Bunun için yurt dışında kurulu brokerları kullanmak gerekiyor. Türkiye’de yaşamıyor isenize alternatifler çok fazla, ancak yurt dışı hatta çoğunlukla ABD menşeli bir çok broker Türkiye’de ikamet edenlerin hesap açmasına izin vermiyor. Bunun sebebi de 1989 yılında kurulmuş orjinal adı FATF - Financial Action Task Force (Mali Eylem Görev Gücü olarak çevirldiğini okudum) olan organizsyonun Türkiye’yi 2021 yılında gri ülkeler listesine almış olmasıdır. Son aylarda bu listeden çıkacağına dair haberler çıktı. Umarım derhal çıkar ve day traderlar daha çok aracı kuruma ulaşabilirler. Buna rağmen, Türkiye’de ikamet eden traderların hesap açmasına izin veren bildiğim brokerlar şunlar; Interactive Brokers, Tradezero, Cobra. Bunların değerlendirmesini de ilerideki bültenlerde yapacağım.

Day trading için broker seçerken dikkat edilmesi gereken en önemli kısım, piyasaya direk erişim sağlıyor olmasıdır (ECN broker). Bu sayede verilen emirler herhangi bir aracı olmadan direk borsada yer bulabilirler. Bunun dışında time & sales (tahta) verileri, level 2 (alış/satış fiyat derinliği) de kesinlikle gereklidir. Bunlar dışında bazı brokerların çeşitli emirler için kısa yol buton ya da tuş ayarlama özellikleri bulunur. Bunlar da hızlı işlem yapmak için faydalıdır.

Grafik Analiz

Grafik analiz bilmek ve tecrübe sahibe olmak day trading için olmazsa olmazdır. Bunun için de grafik analiz programları kullanmak gerelir. Online olarak kullanılan farklı özelliklere sahip bir çok grafik analiz programı vardır. Ancak bunlar sundukları fonksiyonlara göre haliyle ücretlerinde farklılık gösterirler.

Bazı aracı kurumların, gene o da ücretlerine göre farklılık gösterebilir, kompleks grafik analiz programları da bulunur. Bu brokerları kullanıyorsanız ayrı bir grafik analiz programı kullanmaya gerek kalmayabilir. Ancak grafik analiz broker kullanımdan çok daha sık yapılacağı için ayrı bir program kullanmakta fayda var.

Günümüzde grafik analiz programları epey kompleksleşti. Day trading için çok karmaşık fonksiyonlara gerek yok. Fiyat hareketleri (price action), hacim bilgisi (volume), hacim ağırlıklı ortalama (VWAP) ve hareketli ortalama indikatörleri (moving average) yeterlidir.

En yaygın kullanılan program Tradingview’dir. Farklı üyelik paketleri mevcut, kişisel olarak seçilebilir. Başka bir öneri yapmaya pek gerek yok, Tradingview day tradingde grafik analiz için yeter de artar.

Stock Tarayıcı (Scanner)

Farklı tip day traderlar mevcuttur. Sadece belirli enstrümanları trade eden day traderlara sık rastlanır ki bu çok normaldir. O piyasanın dinamiklerini, bilip o piyasalar hakkında araştırmalar yapılıyorsa sadece aynı piyasalarda işlem yapmak çok mantıklıdır. Sadece altın, sadece petrol, kahve veya sadece TSLA hissesi trade edilebilir. Veya SPY adlı SP500 ETF’i çok likit olduğu için sadece orada işlem yapılabilir.

Bu bültenlerde bahsedilen day trading, Amerikan borsalarında (Nasdaq, NYSE, Arca gibi) bazı kriterleri sağlayan hisse senetlerinde gerçekleşiyor. Bu hisse senetleri teknik ve fundamental filtrelerle her gün marketler açılır açılmaz bulunabiliyor. Bu da her gün hangi hisse senetlerinde trade edileceği stock tarayıcılar (stock scanner) sayesinde ortaya çıkıyor. Bu tarayıcıya, hisse senedi fiyatı, piyasa değeri, kurumsal hissedar oranı gibi fundamental filtrelerle beraber son 30 dakika içinde fiyat ne kadar arttı gibi teknik filtreler de ekleyerek stratejinin uygun olduğunu önerdiği hisse senetlerine ulaşılabilir.

Farklı tarayıcılar mevcut, ancak gene önerebileceğim yalnızca bir adet mevcut, o da Trading Ideas adlı gayet kompleks bir tarayıcı. İsterseniz back test yapabiliyorsunuz, isterseniz brokerınız ile bağlantı dahi kurabiliyorsunuz. Tabi ki bu servislerde belirli ücretlere tabi olarak sunuluyor.

Günlük (Journaling)

Day tradingde stratejiye göre farklı sayıda işlem yapılır. Tabi ki her gün trade edilecek diye bir kaide yoktur, bazı günler market stratejiye göre olması gereken yere gelmez ve gereken setuplar oluşmaz. Böyle durumlarda trade etmemeyi de becermek gerekir.

Para oturarak kazanılır, trade edilerek değil. - Jesse Livermore

Bu sözün sahibi (Money is made by sitting, not trading; tercümeyi ben yaptım) efsanevi trader Jesse Livermore hakkında da elbet bir bülten hazırlayacağım. Burada demek istediği, çok fazla gereksiz trade yaparsanız mutlaka kaybedersiniz. Doğru zamanda doğru trade yapmalısınız.

Trade edilmemesi gereken durumlarda trade etmek day tradingde sık yapılan hatalardan biridir. Erken ya da geç pozisyona yanlış yerde giriş veya çıkış yapmak da diğer hatalardan olabilir. Bu ve bunun gibi hatalar elbette yapılacaktır. İnsan olduğumuz için hata yapmamak pek zordur. Ancak hatalarımızı farkedip bunları tekrarlamamak için elimizden geleni yapmamız gerekir. İşte bunun için de trading günlüğü tutmak (journaling) çok önemlidir.

Bu günlüğün içinde, hangi piyasada işlem yapıldığı, giriş ve çıkış fiyatları saatleri, farklı setuplar trade ediliyorsa hangi setupın trade edildiği gerekirse trade esnasındaki hisler, ve faydası dokunabilecek her türlü bilgi eklenebilir. Manuel olarak el yazısı ile deftere de yazılabilir, ancak işlem yapmak, istatistik çıkartmak için bilgisayar ortamında yapmak daha basittir. İsterseniz kendi hazırladığınız tablolar ile Excel’de yapabilirsiniz. Bu durumda işlem ve hesaplamaları kendiniz yapmanız gerekir. Gerekli çoğu istatistiği içinde barındıran programlar mevcut. Bu programlara brokerdan aldığınız işlem dosyasını yükledikten sonra kalanını bu programlar hesaplıyor.

Day trading için en uygun olanlarının, Tradersync ve Tradervue olduğunu söyleyebilirim. Ne olursa olsun bir günlük tutulmalıdır. Burada hatalar görülür ve düzeltilir. Hataların azaltılması kazancın artmasını sağlayacaktır. Zaten para kazandıracak olan hatayı azaltmaktır. Hatasız ya da ufak hatalarla yapılan işlemler zaten karlıdır.

Diğer Traderlar/ Mentor

Kaynaklara son olarak ekleyeceğim, diğer traderlar. Day trading yalnız bir uğraştır. Piyasaların başına oturduğunuz zaman sadece siz varsınız. Bu tradingin hem avantaj hem de dezavantjıdır. Takım halinde yapılan işlerde birinin hatasını diğeri düzeltebilir, birileri ortalama performans gösterse bile diğerlerinin üstün performansı sonucun çok iyi olmasına sağlayabilir. Tradingde kontrolün bir kez kaybedilmiş olması ayların hatta yılların emeğini yok edip götürebilir. Bu nedenle hem trading esnasında beraber hareket edecebilecek diğer traderların varlığı hataları azaltabilir. Bu online bir komünite (Discord gibi) veya trading floor denilen beraber trade edilen bir ofis de olabilir. Hem de trading dışında genel olarak aynı yollardan geçmiş aynı hataları yapmış ders almış ve istenilen başarının benzerine ulaşmış kişilerden mentorluk desteği alınabilir. Bunun faydalı olması için, mentorluk aktivitesi uzun vadeli, rutine bağlanmış ve gelişim göstermesi için gerçekten yardım etmek isteyen bir mentor tarafından yapılmalıdır.

Day Trading Turkey’in de amacı day traderları bir araya getirip birlikte uzun vadede karlılığı arttıracak bir komünite oluşturmak.

Trading Simulasyon

Gerçek para ile tradinge başlamadan, gerçek verilerle gerçek olmayan miktarlarla trade etmek de mümkün. Bu şekilde marketlerde neye maruz kalınacağını önceden görülebilir. Şunu belirtmeliyim, gerçek para ile (miktar az bile olsa) işlem yapmak ile simulasyon arasında psikolojik olarak epey fark var. O nedenle simulasyonu çok uzatmayıp olabilecek en ufak miktarlar ile gerçek para ile marketlerde tecrübe kazanmayı tavsiye ederim.

Simulasyon trading için bildiğim Tradingsim adlı program ve Warrior Trading sitesinde paketler dahilinde aldığınız simulasyon programları var. Ancak bunların içeriği ve nasıl kullanıldıkları hakkında pek bilgiye sahip değilim.

Kapanış Notları

Burada paylaştığım kaynakların hepsi aslında birden fazla bülteni hakediyor. Zamanla hepsi hakkında daha ayrıntılı yazılar yazacağım. Ayrıca kullandığım ve tavsiye ettiğim yeni araçları Araçlar sayfasında da takip edebilirsiniz. Herhangi bir kaynak ya da araç hakkında sorular için iletişime geçebilirsiniz.

Her Bültene Bir Trade

Aşağıda TIRX hissesinde yaptığım premarket pozisyonumu görebilirsiniz. Premarket başladıktan hemen sonra shortladım. Önceki günün kapanışı fiyatı $0.4848 idi. Market sonrasında çok artmış olduğu ve premarkette düşmeye başlaması shortlama sebebiydi. Bu tip durumlarda uzun vadedede kazanç elde edildiğini gösteren istatistiklerim mevcut. Bu strateji de zaten o istatistiklerden ortaya çıkıyor.

Ancak düşüş devam etmedi, fiyat tekrar çıktı ve benim stop seviyeme geldi. O nedenle zararına kapattım. Günün sonunda tekrar nasıl düştüğünü görüyorsunuz.

Hisse başına 28 cent, pozisyon da toplamda %23.07 kayıpla sonuçlanmış. Bu yukarıda gördüğünüz sayıları kullandığım journaling programı Tradingsync’den kopyalıyorum.

Bu tradeden de anlaşılacağı gibi, doğru zamanda giriş ve çıkış karlılık için mühim. Ne zamanın doğru ya da yanlış olduğunu geriye bakınca söylemek çok kolay ancak trade esnasında bunu asla bilemeyiz, her zaman her şey olabilir. O nedenle istatistiklere dayalı stratejimiz olması gerekir. İstatistiklerin uzun vadede ve yüzlerce trade sonrası aynı şekilde giriş ve çıkış yaparsak karlılığı desteklemesi gerekir. Bu olmadığı sürede strateji oluşturulmamalıdır. Burada kayıp yaşanmış ancak bu şekilde giriş ve çıkış yaptığım sürece karlı olacağıma güvendiğim için, aynı durumda bir sonraki seferde tekrar giriş yapacağım. Bu gene yazması kolay uygulaması zor psikolojik bir süreç. Kayıplardan sonra aynı durumda girmek pek de kolay olmuyor. Ama hep tekrar ettiğim gibi trading sabır ve sebat işidir, duygulara yenik düşmemeli.