Rutinler
Trading Plan #8. Trading Plan serisine rutinlerle devam ediyorum.
Rutinin kelime anlamı yapılması alışalagelmiş, sıradanlaşmış iştir. Kendi yorumum olarak, alışkanlık ile benzer denilebilir. Ancak alışkanlık insan için sonradan edinilen bir durum olduğu için rutin ile ayrılır. Rutinlerin edinilmesi gerekmemelidir, zaten var olan devam eden durumlardır. Geniş bir perspektiften bakılırsa hayat rutinlerle sağlanır, doğa rutinlerle ilerler. Alışkanlıklar sağlandıkça bunlar rutin haline gelir. Alışkanlığın bozulduğu durumda o rutinden çıkılır, ancak bu rutinlerin bittiği anlamına gelmez, başka bir rutine girilir. Bu rutinlerden haberdar olunmayabilir. Kontrol edilse de edilmese de rutinler olacaktır. Mesela bunları kontrol edip faydalı hale getirmektir.
Trading de rutin bir uğraştır. Trading öncesinde, esnasında ve sonrasında yapılan eylemler aşağı yukarı aynıdır veya aynı olmalıdır. Tabi bu rutinlerin hedefe giden yolda ve doğru yönde olması gereklidir. Neticede faydasız rutinler de olur, ama burada bahsedilen faydası olan, plan dahilinde, hedefe giden yolda aşama kaydettiren rutinlerdir.
İnsan hayatı incelendiğinde de rutinler zaten vardır. Bunların sıklıkları zaman dilimlerine göre belirli olur. Örneğin, çoğunlukla sabah uyanınca ve gece yatmadan dişler fırçalanır. Gene çoğunlukla günde üç öğün yemek yenir. Çoğunlukla çalışan insanlar iş günlerinde çalışırlar ve işe giderler. İş saatlerinde farklı rutinler de mevcuttur. Sabah toplantıları, haftanın belirli günlerinde belirli temalı toplantılar, rapor hazırlama süreçleri ve bunun gibi rutinler olabilir. Hafta sonları farklı aktivitler yapılır. Senede belirli zamanlarda tatillere gidilir. Bunlar gibi farklı günlük, haftalık veya aylık rutinler olabilir.
Trading ile uğraşırken de buna benzer rutinler edinilmelidir. Özellikle day tradingde işlemler kısa süreli olduğu için rutinlere bağlı kalmalıdır. Bu rutinlerin hepsi trading planın içinde bulunmalıdır. Bu nedenle trading plan serisi içersinde işliyorum.
Günlük Rutinler
Günlük rutinler trading öncesi, trading esnası ve trading sonrası olarak üçe ayrılabilir.
Trading Öncesi Rutinler
Trading planda hangi marketleri hangi saatler içerisinde trade edileceği bellidir. Bu saatler içerisinde trade edilen marketler başında hazır olunmalıdır. Trading stratejisine göre işlemlere başlamadan önce yapılması gereken hazırlıklar seans saatleri başlamadan yapılmalıdır. Bunlara örnek olarak şunlar olabilir:
Önceki günün kapanışından sonra, ve gün açılışından sonra çıkan haberleri taramak.
Trade edilecek enstrümanların listesini çıkartmak. Örneğin;
bir önceki kapanışa göre farklı açılmış hisse senetlerini bulmak,
farklı haberi çıkmış hisseleri bulmak veya
o gün çeyrek raporu çıkan hisseleri incelemek olabilir.
Forex trade ediliyorsa, o gün herhangi bir döviz kurunu etkileyecek haberleri taramak vb.
Kısacası o gün içersinde stratejiye uygun olarak hareketli olabilecek marketleri (plan dahilinde) seans saatleri gelmeden hazırlanmak günlük rutin olmalıdır.
Tradingden bağımsız olarak yapılan eylemler de rutinlere dahil edilebilir. Bu tip eylemler bedenen ve ruhen işlem gününe hazır eden eylemler olabilir. Bunlara örnek, spor, meditasyon, beslenme olabilir. Her trader güne başlamadan önce kendini bedenen ve ruhen iyi hissetmelidir. Bunun için gereken rutinler kişisel olarak oluşturulmasının trading esnasında faydası olacaktır.
Trading Esnasındaki Rutinler
Marketler açıldıktan sonra yapılacaklar trading plandaki trading stratejisinin kuralları olarak belirlenmiş olmalıdır. Bu kurallar dahilinde yapılacaklar trading esnasındaki rutinleri oluşturur. Hangi markette, hangi durumda pozisyona giriş yapılacağını, pozisyona giriş yapıldıktan sonra da hangi durumda pozisyondan çıkılacağı trading stratejisinde belirlidir. Bu kuralları uygulamak da trading esnasındaki rutinler olmalıdır. Rutinden çıkmak kurallara uymamak, kurallara uymamak da uzun vadede plandan çıkmak ve hedeften uzaklaşmak olacağı için bu kurallara uymak rutin haline getirmelidir.
Trading Sonrası Rutinler
Gün sonunda, trading işlemleri bittikten sonra, pozisyonların incelenmesi de bir rutin olmalıdır. Bunun önemini ve buralarda incelenmesi gerekenlere Trading Günlüğü ve İstatistiği bültenlerinde değinmiştim. Pozisyonların incelenmesi olmazsa olmaz rutin olmalıdır. Kişisel olarak, günlük veya haftalık olarak yapılabilir. Ben günlük yapılmasını taraftarıyım, zira haftalık yapıldığı durumda benim stratejime göre uzun sürüyor, ve bir gün içersinde yapılmış bir hatayı görmek için hafta sonuna kadar beklemek tercih etmiyorum. Bu stratejiye göre değişiklik gösterebilir. Haftada yalnızca 3 pozisyon açıp kapanılıyorsa, bu pozisyonların analizi hafta sonunda yapılabilir. Ancak haftanın sonunda 100’den fazla açılıp kapanmışsa bunların incelenmesi uzun süreceği ve pozisyonlar hafta sonuna kadar unutulabileceği için aynı gün yapılması daha faydalıdır.
Aynı trading seansı öncesi marketlerden bağımsız olan rutinler gibi, trading seansından sonra gene beden ve ruhu rahatlamak adına farklı rutinler oluşturulabilir. Bunlar gene spor, meditasyon, beslenme, uyku, farklı hobiler ve bunun gibi olabilir.
Kurallara uyulan bir günün sonundaki ufak da olsa kendine verilen ödüller, kurallara uygum ödülümü aldım şeklinde bilinç altına pozitif mesajlar gönderir. Bu da uzun vadede kurallara uymayı sağlar. Burada vurgulanması gereken, kazançlı bir günün sonundaki değil, kurallara uyulan günün sonundaki ödüldür. Kurallara uymak demek her gün kazançlı olmak demek değildir. Ancak kurallara uymak uzun vadede karlı olmak demektir. Eğer uzun vadede kurallara uyulup karlılık sağlanmıyorsa kurallar gözden geçirilmedir.
Sonuç itibariyle bu tip ödüller ve başka türlü meşgalelerle dengeyi kurmanın gene uzun vadede faydası olacağı için, trading işlemleri bittikten sonra bir sonraki seansa kadar bir kısım uzaklaşmak ve zihni boşaltmak, bir sonraki seansa daha zinde girmek faydalı olacaktır.
Haftalık / Aylık Rutinler
Tradinge önce bir hedef, sonra da bir plan yaparak başlamak gerektiğini sıklıkla tekrarlıyorum. Hedefe doğru giden yolda nerede olduğunu kontrol etmek de rutinlerin parçası olmalıdır. Trading stratejisi ve hayat akışına göre bu kontroller haftalık veya aylık olarak yapılabilir. Day tradingde çoğunlukla her gün birden fazla pozisyon açılıp kapanıldığı için, bir ay uzun süre sayılır. Yanlışları farketmek ve onları düzeltmek için o kadar beklememek daha faydalıdır. Bu nedenle kişisel olarak bu kontrollerin haftalık yapılmasını öneririm.
Bu tip kontrollerde, haftalık veya aylık pozisyon sayıları, karlılık oranı, toplam geri dönüş planlanan değerlerle paralel gidiyor mu, gitmiyorsa ne kadar varyasyon olmuş bunun nedenleri şahşi mi yoksa marketlerle ilgili diye kontrol edilmedilir. Değerler paralel veya birbirine yakın ise, aynı şekilde devam etmelidir. Değilse, sebepleri araştırılmalıdır. Sorun kurallara uymamaksa, sebepleri belirlenmeli, tekrarlanmaması için stratejiler geliştirmelidir. Sorun kuralların kendisiyse, trading strateji ile ilgili çalışmalıdır.
Günlük rutinlerde olduğu gibi, haftalık veya aylık ödül rutinleri de olmalıdır. Plana bağlı kalındığı sürece haftalık ve aylık ödüller de belirlenmesi, plana uzun vadede bağlı kalmayı kolaylaştırır, sıkıcılıktan uzaklaştırır. Bir hafta veya bir ay boyunca kurallara bağlı kalmak bir gün bağlı kalmaktan çok daha zor olacağı için buradaki ödüllerin daha büyük olması beklenebilir.
Uzun Vadeli Rutinler
Tradingle alakalı plana bağlı kalındığı ve işlerin yolunda gitmesi durumunda, yeni startejiler geliştirmekle ilgili rutinler oluşturulabilr. Farklı zaman dilimlerinde farklı enstrümanlarla farklı tip trading stratejileri oluşturulabilir. Burada dikkat edilmesi gereken, çalışan sistemi bozmamaktır. Aç gözlülük hata yapma ihtimalini arttırır. Daha çok kazanmak adına aynı sistemde değişiklikler yaparak veya daha çok sistem kurmaya çalışırak, çalışan mevcut sistemi bozmamalıdır. Stratejinin çalıştığına emin olunduktan sonra onu çalışmasına izin vermelidir. Hedefe ulaştıktan sonra gerekirse yeni hedefler koyarak, aynı ya da farklı stratejilerle yeni hedefe doğru yola çıkılabilir.
Uzun vadeli rutinlerin çoğunlukla tradingden bağımsız olması önerilir. Her yıl yapılacak bir aktivite veya konulacak bir ödül olabilir.
Zaman dilimi farketmeksizin bütün rutinlerin trading plana öncesinden yazılması bu rutinlerin oluşturmasında faydası olur.
Marketler zamanın çoğunda (bazı marketler zamanın tümünde) açık olduğu için, trading hiç bitmeyen bir aktivite olabilir. Hiç durmadan trading yapmanın faydalı olacağı düşünülemez. Bu nedenle ne kadar heyecanlı, ne kadar zevkli olsa da ne kadar çok sevilse de, dengeyi kurmak için tradingden zaman zaman uzaklaşmak elzemdir. Bunu sağlayabilmek için trading dışı rutinlerin de oluşturulması gerekir.
Hayatın bir rutinden ibaret olduğu hatırlanırsa, yapılması gerekenin fayda sağlayacak rutinlerin oluşturulmasıdır. İstesek de istemesek de rutinler oluşacaktır. Bunları kontrol altına alınıp lehe çevrilmezse, ya zararlı ya da faydası olmayan rutinler oluşacak hayat kontrol edilmemiş rutinlerle akıp gidecektir. Rutinler lehe çevrildiği takdirde hedeflere doğru giden yollarda hayat istenildiği gibi yaşanır.